...trochę więcej arabskiego.

Przez trzy dni, codziennie próbowałam wbić się do głównego meczetu Ezzitouna. Bezskutecznie. Raz powiedziano mi o 11:30 że JUŻ jest zamknięty, ale mogę spróbować jutro,drugi raz, że to w ogóle niemożliwe. Okazało się, że od trzech dni obowiązywał zakaz wstępu niemuzułmanom na teren meczetu. I kropka.

widok na Avenue Habib Bourgiba i Place 14 janvier z hotelu El Hana

Nadeszła pora na małą przekąskę, czyli pyszne mlawi (którym można się w zasadzie całkiem porządnie najeść) w miejscu w którym zauważyłam całkiem niezłe ceny i spory tłumek klientów. Problem polegał na tym, że menu było po arabsku, a panie choć przemiłe, też mówiące po arabsku. Zamawianie sprowadziło się więc do pokazywania. Nie było łatwo – jak wybrać między 3 różnymi sosami, tajine’m, szynką, sałatkami, które wylądują w środku, plackiem podwójny lub pojedynczym? Jak pokazać że chcę podgrzane? Jednak udało się i cieplutkie, nieco ociekające tłuszczem mlawi wylądowało w moich rękach.

Jedna z tuniskich bram

Kiedy już wypadłam z mediny w losowym miejscu (później potrafiłam już w miarę nakierować się na Porte de France) poczłapałam aleją Habib Bourgiba. Jest to główna aleja nowej części miasta zbudowanej przez Francuzów, teraz oczyszczona i przygotowana dla butików najlepszych marek. Te sklepy „najlepszych” marek to ciekawa sprawa. Ciuchy z przeciętnych sklepów pokroju Zary czy H&M są tam droższe niż w Polsce (a już w Polsce mają się nijak do tego co ludzie zarabiają). Poza tym napis „przymierzalnia” widnieje tylko w języku francuskim i angielskim. Czyli eliminuje znaczną, biedniejszą lub mniej wykształconą część społeczeństwa, bo i tak wiadomo, że nie będą się tam ubierać.
Zamiast tego nie tylko biedni, ale i alternatywni lub rozsądni jak Malek i Rym ubierają się na gigantycznych targowiskach z odzieżą używaną ciągnących się na starym mieście i w okolicach jeśli nie kilometrami to setkami metrów. A tam ceny całkiem znośne – od 1 do 8 złotych za sztukę. Nawet takie za 4 złote już spokojnie można nosić (co w prostej linii prowadziło do mojego nadbagażu).


Ale kim był ten Habib, którego imieniem nazywa się główną ulicę w każdym tunezyjskim mieście?

Po pewnym czasie rządów kolejnych bey’ów, mniej więcej w XIX wieku, okazało się, że dzięki swojej nieudolności doprowadziły kraj do bankructwa. Tak, tak. To nie tylko problem naszych czasów. Ekonomią Tunezji zajęła się tajemnicza Międzynarodowa Komisja Finansowa. Tak osłabionemu krajowi trudniej się bronić, a tak się akurat stało, że kilkadziesiąt lat wcześniej w sąsiedniej Algierii wylądowali dość pazerni Francuzi. Jeszcze jeden mały pretekst i w 1881 roku francuskie wojska weszły do Tunezji, zamieniając ją od tego momentu w swój protektorat.
Trzeba im jednak przyznać, że jak na 70 lat istnienia w państwie zdążyli mocno na niego wpłynąć.

Po pewnym czasie Tunezyjczycy stwierdzili, że dość już mają protektoratu i dowodzeni przez przyszłego pierwszego tunezyjskiego prezydenta Habiba Bourghibę, odzyskali niepodległość w 1956 roku. Od tego czasu Zgromadzenie Demokratyczno-Konstytucyjne Habiba sprawowało władzę jako jeden z najtwardszych arabskich reżimów.

Ruiny świątyni w Kartaginie

Kontynuując dalej ulicą Habiba, idzie się wzdłuż z dwóch stron zagrodzonego drutem kolczastym pasu zieleni. Można tam znaleźć modne sklepy, kawiarnie, mocno strzeżoną ambasadę Francji i operę. Warto wjechać (po prostu lub na kawę) do kawiarni na ostatnim piętrze hotelu El Hana skąd roztacza się świetny widok na cały Tunis z jeziorem, a nawet morzem. Na końcu alei natomiast znajduje się plac, który przed 14 stycznia 2011 musiał mieć zapewne inną nazwę, bo któż by wiedział z wyprzedzeniem co się wtedy wydarzy?

A stało się tak, że w listopadzie 1987 lekarze uznali Habiba za niezdolnego do dalszego sprawowania władzy i fotel prezydencki przejął Zine El Abidine Ben Ali, premier w rządzie Habiba. Idąc za swoim poprzednikiem ani myślał rezygnować ze swojej funkcji, natomiast w Tunezyjczykach najwyraźniej rosło przekonaniem że coś jest nie tak. Oficjalnie miarka przebrała się w chwili śmierci młodego chłopaka, który w grudniu 2010 podpalił się w ramach protestu przeciwko niesprawiedliwości władz. Ostatecznie 14 stycznia 2011 Zine El Abidine Ben Ali musiał oddać władzę, a o korupcji i przekrętach wykonywanych przez rodzinę prezydenta było głośno. Mi najbardziej spodobało się doniesienie, że pierwsza dama – zakupoholiczka, korzystając z państwowych samolotów wybierała się na zakupy do największych europejskich stolic mody. Życie jak, dosłownie i w przenośni, w Madrycie.

Od tego czasu Tunezja jest młodą demokracją, w której co dzień odbywają się mniejsze i większe protesty o coś.  Stąd ten tłumek który minęłam i te zasieki. Co ciekawe zmiany rzeczywiście dzieją się tu i teraz, co poskutkowało zatwierdzeniem nowej konstytucji 26 stycznia 2014.

Burza zbliżająca się do Sidi Bou Said

Kiedy już pokonałam całą trasę z Kasby do placu 14 stycznia i zrobiłam zdjęcie niezłego grafitti, które widziałam kilka razy jadąc główną trasą z lotniska przez miasto, czas było spotkać się z Malek. Ku mojemu zaskoczeniu przyszła ze swoją – równie alternatywną – połówką, Oussemą. Razem wybraliśmy się do ładnej knajpki „Parenthese” w medinie, gdzie po raz pierwszy i ostatni spotkałam też ludzi z GA.

Były rozmowy o tym, że społeczeństwo tunezyjskie jest dwulicowe, a już zwłaszcza mężczyźni, którzy najpierw postępowe dziewczę kuszą, a potem twierdzą, że na żonę przydałaby się jednak taka dla której będą tym pierwszym. Że – zwłaszcza w niedziele – wszystko poza stadionami piłkarskimi jest puste, bo Tunezyjczycy, mimo braku spektakularnych wygranych, kochają piłkę. Wszystko to wydawało się jakoś znajome. Dowiedziałam się też, że ten prawdziwy powiew orientu, który jako turyści próbujemy sobie zafundować w formie hammamu obecnie odchodzi do lamusa. Chodzą tam tylko starsze lub bardzo proste, religijne kobiety. Wyszło to przy kwestii kto mógłby się ze mną do hammamu wybrać – żadna z dziewczyn nigdy w nim nie była. Ani nie chciała tego zmieniać. Jedyną osobą która była, był Oussema, którego jako dziecko zabrała tam w godzinach kobiecych mama i bardzo cieszył go fakt oglądania nagich biustów, choć większość ze względu na wiek właścicielek wzroku nie przyciągała.

Dzięki pobytowi w Tunezji, zrozumiałam dlaczego tak ciężko było mi zawsze dogadać się z Sophie z 2. piętra, która jest w posiadaniu akademikowej pralki czy jednym ze znajomych Thibault z Nicei. Ten sam problem pojawia się w moich rozmowach z większością przedstawicieli Maghrebu. Otóż odnoszę wrażenie, że w swoim mniemaniu, niezależnie od tego kim jesteś Ty i kim jest on, co macie do powiedzenia i gdzie jesteście, i tak wszystko wiedzą najlepiej. A już kiedy jesteś turystą w ich kraju to twoim zadaniem jest siedzenie na tyłku i słuchanie... Nie byłoby to takie złe, wszak podróżujemy żeby się uczyć. Ale, kto mnie zna, ten pewnie wie czemu mi to przeszkadza. Poza tym jakoś brak tu wymiany międzykulturowej.

Należy jednak przyznać, że pomijając ten drobny szczegół, Tunezyjczycy to ogólnie mili ludzie i dobrze im z oczu patrzy. A przynajmniej większości.

Dziewczyny bawiące się na plaży w Sidi Bou Said

Myślę, że nie należy się też szczególnie obawiać nadmiernego zainteresowania z męskiej strony populacji, zwłaszcza kiedy jest się w Tunisie, a do tego – w zimie. W płaszczu wyglądałam jak zwykła, może nieco jasna i z tych mniej religijnych, dziewczyna z Tunisu i ani razu nie doświadczyłam żadnych nieprzyjemności. Jedynym zagadywaniem były gatki moich freelance’owych przewodników i sprzedawców. No, a kolesia zapraszającego na kawę w Hammamecie traktuję jako objaw oczywistej turystyczności okolic naszego hotelu i Yasmine Hammamet w ogóle.

Mnie ta szansa niestety ominęła, ale jeśli wybieralibyście się do Tunisu – zaczajcie się na (chyba) pierwszą niedzielę miesiąca, kiedy wstęp jest darmowy do wszystkich muzeów, od znanego Bardo po Kartaginę. Uwaga praktyczna.

Kolejnego dnia zaplanowałam dzień na przedmieściach, czyli trasę wzdłuż podmiejskiej kolejki za grosze do starożytnej Kartaginy i Sidi Bou Said.  Zwiedzenie samej Kartaginy, choć ze starożytnego miasta zostały jedynie szczątki i kikuty kolumn wymagające sporo wyobraźni, pochłania sporo czasu. Wszystko to ze względu na rozmiary dawnego miasta, tak wielkiego że teraz 8 terenów pokrytych zabytkami (w ramach jednego amfiteatr, drugiego – termy) przeplata się z nową zabudową. Jeśli jesteście mniej szczęśliwi i jak ja traficie do Kartaginy w dzień inny niż 1. niedziela, bilet na wszystkie części miasta kosztuje 10 dinarów. W zasadzie mimo całkiem fajnych ilustracji fenickiej i rzymskiej Kartaginy przed termami żałuję, że nie poczytałam więcej na jej temat przed zwiedzaniem.

A tu już Rzym, policjanci i Bazylika św. Piotra w tle

Powiedziano mi, że z Kartaginy bez problemu można dotrzeć na piechotę do Sidi Bou Said, więc poszłam. Kilka kroczków i usłyszałam „Stop panienko, przejście drugą stroną”. Kilkaset metrów dalej i kiedy robiłam zdjęcie kwiatka naprzeciwko eleganckiej bramy poważnie mnie zlustrowano, a po dotarciu do kolejnego żandarma przepytano, dlaczego się zatrzymałam. Bo okazało się, że tak wybitnie strzeżony był pałac prezydencki. Sprawiło to że zaczęłam się zastanawiać czy rezydencja naszego prezydenta w Jastarni jest równie dobrze strzeżona.

Kolejnego dnia miałam wylot i świetnie się stało, że zdecydowałam się jednak sprawdzić wyloty dzień wcześniej, bo – ku mojemu największemu zdziwieniu – i lot z Tunisu i późniejszy z Rzymu, były o wiele wcześniej niż myślałam. Przed wyjazdem z Tunisu udało mi się jeszcze tylko pójść z Rym na targowisko żeby kupić 700 gram przypraw dla mamy (w tym nadprogramową harissę, która tak pięknie pachniała!) i parę innych pamiątek.

Fontanna di Trevi i spory tłumek ją podziwiający

Później z uwagi na strajk stacji benzynowych (!), który sprawił, że w rodzinnym samochodzie nie było benzyny i nie miał mnie kto odwieźć na lotnisko, wymknęłam się z opustoszałego domu i już samodzielnie łapałam taksówkę, która tym razem kosztowała tyle ile powinna (czyli 5 – 6 dinarów z centrum) i nikt nie wymagał ode mnie dodatkowej opłaty za bagaże
.Na lotnisku okazało się, że razem z zimowymi rzeczami, zapomnianym z GA dobytkiem kilku osób, zakupami i przyprawami taszczę łącznie 37 kilogramów. Wymagało to sporego planowania strategicznego.

Ulice Rzymu

W Rzymie mój host, który wydawał się podejrzany, ale miał na tyle pozytywne referencje i na tyle nie miałam innych opcji, że zdecydowałam się nocować u niego, czekał na mnie przy stacji Termini. Od początku był o wszystko zły i bardzo rozczarowany tym że nie chcę iść z nim na imprezę. Razem z jego nieco nerwową współlokatorką, Erasmuską z Bułgarii przygotowaliśmy obiad (i tu zgarnęłam bardzo dobry patent na dodawanie soku z cytryny do sałatki zamiast sosu) i zebraliśmy się do pokoi. Uświadomiono mi, że spanie mam tylko na tą noc, bo kolejnej są już inne osoby, a ja nie mogłam oprzeć się wrażeniu że to wszystko było spowodowane moim internetowym sprostowaniem, gdzie dopytywałam się czy na pewno dostanę osobne łóżko.

Później już wszystko stało się jasne, a ja bez zbędnej zwłoki zniknęłam z mieszkania, kiedy tylko zrobiło się jasno i miałam pewność, że moja kolejna hostka już wstała.

Sprawdza się zatem powiedzenie sprzed kilku lat, że we Włoszech po prostu nie śpi się na couch surfingu samotnie podróżującym dziewczęciem będąc. Te ogniste, męskie charaktery. Włoscy chłopcy.

Kolejną hostką była przemiła Barbara, Niemka mieszkająca w Rzymie od pół roku i planująca już kolejną przeprowadzkę, tym razem do Ameryki Południowej, ze swoją francuską współlokatorką.

Cały dzień minął mi na zwiedzaniu Rzymu, a w nim naprawdę można zmęczyć się zabytkami. Włochy pod tym względem są dla mnie naprawdę wyczerpujące, bo na każdym kroku jest coś o czym się słyszało, co jest niesamowitym okazem architektury i czego po prostu nie można przegapić. Do atmosfery wiecznego miasta dorzucała się starsza chyba od taboru KZK GOP komunikacja miejska (a to osiągnięcie) i informacja turystyczna, z którą można było świetnie bawić się w kotka i myszkę przy okazji ćwicząc swój niedorobiony włoski. A mapka i tak była płatna. Tak jak i wszystkie zabytki.

Polskie towarzystwo na pokładzie samolotu było chyba najgorszym na jakie udało mi się natknąć wracając. Ale i o Turkach w Niemczech (a także innych imigrantach) mówią, że Ci najgorsi i najbardziej radykalni zamieszkują na obczyźnie, bo w kraju nie było już dla nich miejsca.

A potem znów były urocze panie z dworcowych kas i przemili konduktorzy, którzy zwrócili się do mnie z prośbą „o popilnowanie rzeczy w przedziale, kiedy będą na peronie, bo w pociągu mamy cyganów”.

Dokąd teraz?

Najpiękniejszym zakończeniem wyprawy jakie mogłabym sobie wyobrazić było wskoczenie w Poznaniu w pociąg do Gdyni zamiast do Krakowa. W ramach usprawiedliwienia powiem, że bardzo się spieszyłyśmy, a pociągi stały naprzeciwko siebie na jednym peronie. Zatrzymaliśmy się dopiero 40 minut później w potwornym deszczu na opustoszałej stacji w Obornikach Wielkopolskich. Pociąg z powrotem jechał dopiero za kolejne półtorej godziny.

Trochę mniej francuskiego...

Dawno nie pisałam i bardzo mi wstyd, bo wszystko ucieka. Na szczęście mam dobre wytłumaczenie w postaci powrotu do Polski i związanego z tym sporego, organizacyjnego zamieszania. 

Chciałabym też w tym krótkim wstępie podziękować moim brazylijskim czytelnikom. Nie wiem skąd się wzięliście, ale cieszę się że jesteście. Odrobina egzotyki :D.

Medina w Tunisie

Droga do Tunezji nie należała do najdłuższych, ale trzeba niestety przyznać, że lotnisko de Gaulla nie należy też do najwygodniejszych do spania. Przynajmniej nie terminal w którym spałam z kilkudziesiącioma innymi osobami. Na szczęście kilkanaście godzin po wyruszeniu z Bordeaux dotarłam, razem ze spotkanymi na lotnisku w Rzymie Julką i Robertem, do Tunisu.  Jechaliśmy na kolejnego GA, czyli międzynarodowe spotkanie IFMSA :).

Całe wydarzenie odbywało się w kompleksie hotelowym z taką mnogością uliczek, pseudo-suków i restauracji, że wiele osób gubiło się w tym całym galimatiasie myśląc, że zdążyli „wyjść w miasto” podczas gdy wciąż krążyli po hotelu. Znajdował się na południowych przedmieściach Hammametu.

Medina w Sousse

Wyjazd w marcu do kraju tak turystycznego jak Tunezja pozwala na spojrzenie na niego poza sezonem, kiedy poza miejscami w których naprawdę żyją ludzie jest dość smutno i brzydko. Wychodzi cała sztuczność tekturowego Las Vegas zbudowanego jedynie dla turystów. I tym właśnie było nasze Yasmine Hammamet.

Natomiast Tunis, w pierwszym kontakcie, wydał się całkiem interesującym miejscem. W zasadzie tylko przez niego przejechałam, ale cóż to była za jazda! Zabrałam się jedną taksówką z Julką i Robertem, po czym wysadzając ich na placu 14 stycznia 2011, pomknęłam z taksówkarzem dalej podążając za wskazówkami Mariem, która przed wyjazdem poradziła mi jak samodzielnie dotrzeć do Yasmine Hammamet. Po drodze taksówkarz nie tylko namówił mnie na jazdę busikiem (louage) zamiast autobusem, ale praktycznie mnie do niego wsadził. I to wszystko mimo niedotrzymania obietnicy, którą przez przypadek mu złożyłam myląc waluty, że zamiast 10 dinarów dostanie 10 euro (co bardzo go ucieszyło, a ja nie wiedziałam czemu).

Busik przemknął autostradami  wśród zaskakująco zielonych krajobrazów do Hammametu. Okazuje się, że w czasach kiedy obszar dzisiejszej Tunezji należał do Imperium Rzymskiego, był jednym z głównych ośrodków rolnictwa zaopatrujących całe państwo. Kiedy wysiadałam z busa pod opieką pewnej pary zauważył mnie chłopak z grupy organizacyjnej GA (widać nie szczególnie wpisywałam się w ogólny klimat, mimo że starałam się mówić po francusku). Razem z nim skierowałam się już do hotelu i tak, bezboleśnie, przebiegła moja pierwsza samotna podróż w kraju arabskim.

Dachy mediny w Sousse

O GA w zasadzie nigdy nie mam za wiele do pisania, bo cieżko wciąż pisać, że jest miło, są imprezy, poznaje się ludzi, je obiady i kolacje. Podczas pobytu wybrałam się na parę przechadzek po okolicy, ale o tej porze roku całość sprawia tak smutne wrażenie, a w morzu tak bardzo nie można się kąpać, że nie wiem skąd biorą się w tych kurortach Ci nieliczni, pozasezonowi wczasowicze.

W jeden z dni w których zajęć było nieco mniej, wybrałam się z Moniką z którą dzieliłyśmy sesje i pokój, do Sousse. Zaczęłyśmy od wielkiej przeprawy w Barakat al Sahel w poszukiwaniu trampek dla mojej towarzyszki, której ktoś przypadkowo poradził, że spokojnie da sobie radę chodząc przez cały tydzień, dzień w dzień, godzina w godzinę, w butach na obcasie. Po trzech dniach wymiękła, uważajcie więc ;). Zakupy były całkiem przyjemne, sprzedawcy bardzo rozmowni, a jeden z nich opowiedział mi nawet o kanale koranicznym, który akurat był ustawiony. Przez 24h na dobę przuszczają w nim czytaną i pisaną w trzech językach (arabskim, angielskim i francuskim) modlitwę.

Odpowiednio wyposażone znalazłyśmy busa i mijając liczne bociany, które z pewnością przygotowywały się do lotu do Polski po 1,5 godzinie dotarłyśmy na bliżej nieokreślony dworzec autobusowy w Sousse. Z odsieczą przyszła nam jednak przemiła dziewczyna z autobusu, która stwierdziła, że i tak wybiera się do centrum taksówką i możemy się z nią zabrać. Żegnając się nie pozwoliła nam  nawet zapłacić za przejazd i życzyła miłego zwiedzania.
Mimo, że wciąż było dość zimno, pogoda była piękna. W Bordeaux od tygodni nie widziałam tak czystego i błękitnego nieba. Zaczęłyśmy się kręcić po starej medinie Sousse, która znajduje się na liście UNESCO. Przeszłyśmy koło ribatu (czyli wg wikipedii wojskowego klasztoru muzułmańskiego), kręciłyśmy się po bazarach. Podziwiałyśmy specjalne, weselne kosze na hennę, które panowie wręczają swoim przyszłym żonom i próbowałyśmy jedzenia. Czasu nie było wiele, a i pogoda zaczęła się stopniowo psuć tak, że zaczął przeganiać nas deszcz i zaczęłyśmy się zbierać do powrotu. Niestety okazało się, że złapanie taksówki w centrum Sousse w godzinach szczytu jest chyba trudniejsze niż w NYC. Wymaga też wielu nieczystych zagrań w celu wyprzedzenia innych chętnych w drodze do zatrzymującej się taksówki. A kiedy już taki pan się zatrzyma i zauważy, że nietutejsze zaproponuje Ci cenę z dwukrotnym przebiciem. Czekałyśmy więc sporo czasu na pojawienie się jakiegoś poczciwca, który zechciałby nas zabrać, ale czekanie się opłaciło. Tym razem kulturalnie kupiłyśmy bilety na busika w specjalnej kasie i wyruszyłyśmy z powrotem. Na miejscu czekała już na nas cała reszta delegacji IFMSA-Poland, która tego dnia dojechała...

Habiba z kociskiem

Ostatniego dnia natomiast, kiedy naprawdę zaczynała się moja krótka, tunezyjska przygoda, obudziłam się wciąż nie mając pojęcia gdzie będę tej nocy spać. Nocleg załatwiała mi Mariem, ale wciąż milczała. Pojawił się też inny problem w postaci kilogramów rzeczy, które odnalazłam budząc się w opustoszałym apartamencie – wszyscy zbierali się na lotnisko w niesamowitym chaosie i pośpiechu. Były więc 3 gigantyczne worki jedzenia i picia wszelkiej maści zwędzonego przez kumpla poprzedniej nocy z wieczorku międzynarodowego. Między nimi moździerz, flagi i masa polskich krówek. Dorzućmy jeszcze zapomniane elementy garderoby i wszystko razem, parę dni później (wraz z dokonanymi w Tunisie zakupami) sprawiło, że musiałam dokupić kolejny bagaż na trasie z Rzymu do Polski.

Zaczął padać monsunowy deszcz – skąd ja to znam? – i w takiej aurze zbieraliśmy się z Egipcjanami do Tunisu. Po drodze zrobiło się ładniej, zdobyłam numer telefonu do mojej gospodyni w Tunisie i świat zaczynał robić się bardziej przyjazny.

Panorama mediny w Tunisie

Malek przyjechała po mnie razem z kuzynką i bratem. Mówiła świetnym angielskim i była bardzo oryginalna. Możnaby wręcz powiedzieć, że w swoich powyciąganych, starannie dobranych na targowisku z second-handem swetrach i krótkich, modnie osrzyżonych włosach była wręcz hipsterska. No, na Tunis na pewno.

Rym, jej kuzynka z Konstantyny w Algierii była z kolei bardzo miłą, „normalną” dziewczyną uzależnioną od facebooka i ukierunkowanych na niego zdjęć. Była akurat u swojej tunezyjskiej rodziny na tygodniowym urlopie. Dowiedziałam się od niej, że o ile w latach 90. wyprawa do Algierii mogła stanowić pewne ryzyko, o tyle jeśli teraz zachowam odpowiednie środki ostrożności nic szczególnego nie powinno mi się przytrafić. A przecież Algieria marzy mi się od tak dawna!

w medresie

Małomówny, starszy brat Malek był równie „normalnym” chłopakiem odbywającym staż po pierwszym stopniu studiów architektonicznych i poszukującym szans dalszego rozwoju we Francji, gdzie studia kończyli też jego rodzice.
Piszę „normalni”, bo na tym normalność w tej rodzinie się kończyła. Był jeszcze najstarszy brat – rezydent endokrynologii – w którego dawnym pokoju przyszło mi mieszkać. Ściany i podłoga pełne były napisów i rysunków, niekiedy dość psychodelicznych. Był – jak siostra – oryginalny, przekonany o swojej racji, poza tym lekko rasta i mocno zakochany w klimatycznych knajpkach i sztuce ulicznej.

W skład rodziny wchodzili oczywiście również mama i tata, których też przyszło mi poznać. Tata, do którego należał gigantyczny dom po dziadkach w samym centrum Tunisu przy wzgórzu z Kasbą, był torakochirurgiem. Mama natomiast, wykazując o wiele bardziej niespokojnego ducha, zaczęła karierę od dziennikarstwa by, przechodząc przez stanowisko specjalistki od HR w rodzinnej firmie, skończyć jako rzeźbiarka. Swoje prace wystawiała z przyjaciółką we własnym przydomowym atelier, a także lokalnych galeriach. Specjalnością, za którą dostała nagrody, były wszelkiego rodzaju rzeźby ryb. I trzeba było przyznać, że niektóre pomysły były całkiem niezłe. Sprawiała wrażenie kobiety o silnym, władczym charakterze, a ja – poza szacunkiem – czułam przy niej lekkie przerażenie i zakłopotanie swoją głupotą jaką zdawała się mi przypisywać. Kazała mi się jednak czuć jak w domu i – biorąc pod uwagę, że był to dom dostatni i w zasadzie przytulny – tak też się czułam. Ale odzywałam się przede wszystkim do Malek i Rym.

W zasadzie powiedzenie, że trzypiętrowy dom ze sporym ogrodem, z którego z łatwością można zrobić 3 niezłe mieszkania jest przytulny może się wydać dziwne, choć to prawda. Jego ogrom mogłam zobaczyć schodząc na mini wycieczkę do atelier. Była to w zasadzie stara rezydencja w całości przeobrażona (przynajmniej wewnątrz) przez mamę Malek. Wszystko zostało wyłożone tradycyjnymi płytkami naśladując tradycyjne, stare tunezyjskie domy. Tak samo urządzono salon, a w łazience z rzymską mozaiką na podłodze woda docelowo miała lać się z paszczy lwa. Wśród tego wszystkiego można było znaleźć dzieła mamy Malek i prace innych artystów, między innymi nietypowe wazony o kształtach Wenus z Willendorfu i awangardowe grafiki. I żeby nie było, wszystko to było naprawdę ładne.

Brama mediny w Tunisie

Wkrótce po przyjeździe wybraliśmy się początkowym składem na kawę, lądując w bardzo eleganckiej, bardzo europejskiej kawiarni „Cosmitto” nad tuniskim jeziorem. Cała dzielnica z promenadą sprawia wrażenie bardzo drogiej i szykownej, a ceny – również jak ze Starbuck’sa. Na tym i jedzeniu pysznych, domowych specjałów na kolację niestety skończył się ten pierwszy dzień. Byłam zbyt zmęczona tygodniem spotkania na szczycie, gdzie zajmowano się największymi wyzwaniami. Nic to, że spora część z ponad tysiąca jego uczestników nie zaprzątała sobie głowy jego rangą i przyjechała na imprezę. Być może zawsze tak jest na podobnych spotkaniach, na obradach parlamentu europejskiego również. O tym przekonam się już wkrótce.

Tajine

Ale wróćmy do jedzenia w moim tunezyjskim domu. Było ono, nie tylko w domu, cudowne. Tego dnia rodzice Malek przynieśli z imprezy zaręczynowej danie z tajine, różniącym się znacznie od znanego mi tajine
z Maroka. Ten jest w zasadzie czymś między tartą, a omletem. Kolejnego dnia w domu skosztowałam klopsików w sosie pomidorowym cudnie doprawionym miętą i domowego majonezu. Nigdy nie jedząc majonezu zajadałam się nim nabierając go po prostu bagietką (też pyszną, zdecydowanie lepszą niż francuskie). Sam fakt, że o tym piszę jest już wystarczającą pochwałą, bo przecież zwykle nie rozwodzę się nad jedzeniem. Dopełnieniem szczęścia była lemoniada – w Tunezji, tak jak we Włoszech czy południowej Francji był akurat sezon na cytryny. W związku z tym najprawdziwsza lemoniada była obecna w domu i na ulicach – za jedyne 300 milimów, czyli około 60 groszy.

Lemoniada :)

Kolejnego dnia obudziłam się i nie znalazłam w domu nikogo poza Habibą. Poprzedniego dnia zostałam ostrzeżona przez Malek, że kolejnego dnia z pewnością się spotkamy i żebym uważała, bo Habiba to najważniejsza osoba w domu. Wiekowo pomiędzy starszą siostrą i ciotką. Przychodząca pomagać w ogólnym ogarnianiu domu, tak jak w Trujillo przychodziła Maria. W rodzinie od 30 lat. Chętnie bym z nią pogadała. Gdybyśmy tylko miały choć jeden wspólny język. Habiba była reprezentantką tej - sporej - części tunezyjskiego społeczeństwa, która – mając do tego przecież absolutne prawo – mówiła jedynie po tunezyjsku, który jest lokalną wersją arabskiego. A ja jadąc do Tunezji łudziłam się, że kraj w którym francuski figuruje jako język urzędowy, mówi po francusku. Świat jest jednak bardziej przewrotny i Habiba była tylko pierwszą z wielu osób, z którymi nie do końca potrafiłam się dogadać. Ba! Nie wychodziło mi nawet dogadywanie się na migi, mimo że w Peru szło to całkiem nieźle. Ustaliłyśmy jednak, że chcę śniadanie, a Habiba opowiadała później wszystkim domownikom jaka jestem śmieszna, bo nie można się ze mną dogadać.

Wybrałam się na zwiedzanie miasta. Ponieważ znajdowaliśmy się bardzo blisko Kasby, była ona pierwszym miejscem do którego się wybrałam, mijając po drodze ministerstwo spraw religijnych, czy ludzi protestujących wesołą piosenką przed którymś ministerstwem. Protest nie wyglądał w żadnym wypadku groźnie. Zdecydowanie groźniej prezentowały się druty kolczaste i zasieki odgradzające wszelkie przestrzenie przed „delikatnymi” ministerstwami i urzędami, gdzie potencjalnie możnaby chcieć przeciwko czemuś protestować. Nieco mniej groźnie prezentowała się policja - chłopcy (i dziewczęta) wyglądali dość przyjaźnie. Czemu zatem przed wyjazdem sprzedaż dinara tunezyjskiego w Bordeaux była zawieszona z uwagi na niestabilność kraju? Naprawdę była, nie żartuję. Skłoniło mnie to wtedy do refleksji nad tym co zastanę na miejscu.

Druty kolczaste na Avenue Habib Bourgiba

Tuż obok ministerstw zaczynała medina i suki, na których bez przerwy się gubiłam. Po pewnym czasie (3 dniach) udawało mi się już jednak znaleźć niektóre miejsca, których szukałam i podążać wyznaczonym szlakiem. Poza tym wydaje się, że w medinie trzeba się zgubić, dać sobie czas i zabłądzić. Jest naprawdę piękna.

Pani domu w pracowni

W każdej chwili można kogoś zapytać o drogę lub też – jak wydarzyło się dwa razy w moim przypadku – zgarną Cię samozwańczy „freelance guides”, starsi panowie którzy twierdzą że ich intencją jest pokazanie Ci miasta, a nie zgarnięcie pieniędzy. No, ale skoro już zobaczyłaś te cuda, to może masz ochotę dać coś dla jego dzieci? Malek i Oussema, z którymi później się spotkałam trochę mnie zgromili za to że dałam się  tak zrobić w konia, bo przecież wszystko wiadomo od początku.

Mlawi grzeje się dla mnie w ulicznej knajpce

Z drugiej strony Ci panowie rzeczywiście dobrze znają medinę mieszkając w niej od urodzenia, czemu więc nie zobaczyć za drobnego pieniążka tego, co mają do pokazania? Zwłaszcza, że glówna atrakcja – panorama na dachu jednego ze sklepów z dywanami jest na tyle trudna do znalezienia, że wymaga kogoś ogarniętego. Poza panoramą jest tam też coś jeszcze – historia według której sklep był tak naprawdę pałacem niejakiego beya. W środku w ramach ekspozycji można było rzeczywiście oglądać jego łoże (w którym sypiał z 4 żonami) i stroje. Poza tym portrety wszystkich bey’ów. Ale kim oni byli? Tu przyda się kilka słów o tym co działo się z Tunezją w średniowieczu i trochę później.

Miejsce imperium rzymskiego na terenach Tunezji zajęli dość szybko Arabowie. Tunezja przestała być dalekim krańcem państwa czy jego spichlerzem. Stworzono Kirouan (pierwsze muzułmańskie miasto Północnej Afryki) w którym do dziś można znaleźć najstarszy minaret na świecie. Poźniej Tunezja przechodziła z rąk do rąk, na zmianę rządzili nią władcy z Europy i kręgu arabskiego – to Fatymidzi z Egiptu, to Normanowie z Sycylii (dla których Tunezja, zresztą jak dla wszystkich, którzy „posiadali” Sycylię była kluczem do kontroli ruchu morskiego między tymi dwoma kawałkami lądu).W międzyczasie Imperium Osmańskie wyrosło na taką potęgę, że podeszło aż do Tunezji, którą podbiło, a ze względu na wielkość Imperium musiało mianować namiestnika. Po pewnym czasie namiestnik, pan, czyli właśnie „bey” miał już dziedziczną władzę w Tunezji, która cieszyła się w ramach Imperium Osmańskiego częściową autonomią. Czyli "bey" był w zasadzie królem.